Paritedeki gelişmelerin enflasyonist etkisi olacak
İthalatımızın yüzde 65'i dolar cinsinden, ihracatımızın da yüzde 40'a yakını euro cinsinden olduğu için dış ticaret açığı ve cari açık konusunda hem rakamsal hem de parasal anlamda bir sıkıntının içine girmek üzereyiz.
Dış ticaret hadlerinin gelişimi, bize zaten şunu gösteriyordu: İhracat mallarımızın değeri, ithal ettiğimiz malların değerine göre en az yüzde 30 düşük durumda. İthalatımızın yüzde 90'a yakını ham madde-ara malı-yatırım malı olduğu için ürettikçe cari açık veren bir hâldeyken, değer açısından gerilemek, elbette dış ticaret açığı ve cari açık üzerinde olumsuz etki yapıyor.
Tüm bunların üzerine gıda, enerji ve emtiada yüksek ve dalgalı bir seyir var. Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol, “Enerjide en kötüsünü daha görmedik.” diyor. Tüm bunlar gelişmiş ülkelerin yüksek enflasyon, gelişen ülkelerin kronik enflasyon, bizim gibi ülkelerin ise hiperenflasyon tehdidi altında yola devam edeceğini bize gösteriyor.
Geçen ay bayram münasebetiyle İstanbul'u dolaşırken Kınalıada'da kendimizi bulduk. İskele önünde çayımızı içerken “Hocam, neden bir türlü fiyatlar geri gelmiyor?” diye soranlar oldu. İyi ki artık “Dolar ne olacak?” diye soran yok. Şaka bir yana, soruyu ciddiye alıp nedenini şöyle anlattım: “Her şeyden önce uzun bir zamandır çok düşük seyreden faizler yüzünden hem üretici hem de tüketici stoklama imkânının olduğu her türlü ham maddeye, ara mala, nihai mala ya da zorunlu mala para yatırdı. FED, ECB ve diğer merkez bankaları, faiz yükseltseler de hâlâ stoklama kârının üzerine çıkamadı. Bir malı stoklayıp elde edilen kâğıt üzerindeki kâr ile banka faizinin garanti ettiği kazanç arasındaki uçurum, bu seviyede kaldıkça en az iki yıl daha enflasyon ile artçı şoklarından muzdarip olacağız.”
DEPOLAMA STOKLAMA
Türkiye'de durum daha kurumsal şekilde ilerliyor. Herhangi bir malı ya da varlığı istifleme üzerine ciddi bir tecrübesi olan Türk insanı, hayat şartlarının zorluğuna rağmen hâlâ bunu yapmaya devam ediyor. Benzer şekilde, iş dünyası da gelecekte fiyatına rağmen bulmakta zorluk çekeceğini düşündüğü ne varsa depoluyor. Stok yapmanın kibar tarifi artık bu oldu.
EN SIKINTILI İŞİ SONA SAKLADIM
Parite, emtia ve enerji fiyatları, dış ticaret açığı ile cari açığı artırdıkça döviz kurlarının yükselme potansiyelini canlı tutacak. Ülkede para girişi zayıf ve rezervler de kırılgan olduğu sürece, döviz kurları yükselmeye devam edecek. Bu durum doğrudan fiyatlara yansıdığı için yaşadığımız kısır döngüyü beslemeyi sürdürecek. yükselen enflasyona göre maaş ve ücretleri artırdıkça mal ve hizmet satanlar suni şekilde canlı tutulan talebi görüp, fiyatları yükseltecek ve enflasyon hep yüksek kalmaya devam edecek.